Fraud bankowy. Co zrobić w przypadku kradzieży tożsamości?
Coraz szybszy rozwój technologii pociąga za sobą coraz to nowe zagrożenia płynące z sieci internetowej. Tym bardziej groźne, bo niewidoczne dla ludzkich oczu. Ich ofiarami może paść każdy z nas, wystarczy np. posiadać konto w banku.
Obecnie trudno wyobrazić sobie życie bez Internetu. Wiele spraw, które jeszcze parę lat temu trzeba było załatwiać osobiście, choćby sprawy urzędowe, możemy przeprowadzić przez Internet. Nie inaczej dzieje się z bankowością. Dziś większość posiadaczy konta bankowego korzysta z rachunku dostępnego on-line. Niestety, w sieci czyha również wiele niebezpieczeństw związanych z utratą danych osobowych. Szczególnie niebezpieczna jest kradzież tożsamości, która umożliwia kradzież środków z internetowych rachunków bankowych, tzw. fraud bankowy.
Najczęstszym sposobem dokonywania tego typu przestępstw bankowych jest wykonanie nieautoryzowanego przelewu, który poprzedzony jest np. zainstalowaniem złośliwego oprogramowania na komputerze lub smartphonie użytkownika. Podczas logowania do internetowego konta bankowego oprogramowanie przekierowuje na stronę, której szata graficzna jest łudząco podobna do serwisu banku. Klient, niczego nieświadomy, wprowadza dane do logowania. W ten sposób oszuści otrzymują dostęp do danych posiadacza rachunku i dokonują przelewów pieniędzy o różnej wartości, najczęściej na zagraniczne konta. Pisząc o różnych wartościach przelewów mam na myśli kwoty rzędu nie tylko kilku lub kilkudziesięciu tysięcy, ale i kilkuset tysięcy złotych!
Kradzież bankowa i co dalej?
W takiej sytuacji standardowo klient banku dokonuje zgłoszenia sprawy w banku i na Policji, jednak sprawy te są najczęściej umarzane z powodu braku wykrycia sprawcy. Z kolei banki nieustępliwie stoją na swoim i nie chcą polubownie załatwiać sprawy z pokrzywdzonymi klientami.
Kolejnym krokiem na jaki decydują się pokrzywdzeni przez działanie osób trzecich to kierowanie sprawy w drodze powództwa cywilnego przeciw bankowi w celu zwrotu utraconych środków.
Banki w sporze z klientem argumentację opierają na m.in. tym, że poprzez autoryzowanie operacji wyrażają zgodę na przelew środków, są nieuważni pomimo ostrzeżeń wyświetlanych na stronach banków, dokonują czynności z rażącym niedbalstwem, nienależycie chronią hasła. Banki powołują się również na to, iż ich regulaminy nie przewidują tak szerokiej ochrony jaka niezbędna byłaby w tego typu przypadkach.
Co na to sądy?
Zgodnie z utartą już linią orzeczniczą, z ogromną korzyścią dla posiadaczy rachunków bankowych, sądy najczęściej (choć nie zawsze, ponieważ każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie) stoją po stronie posiadaczy rachunków bankowych i orzekają zwrot środków przez banki. Według judykatury banki są odpowiedzialne za jakość zabezpieczeń swoich stron internetowych i to na nich ciąży ustawowy obowiązek zwrotu utraconych środków. Sądy w orzecznictwie powołują się na art. 43 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. O usługach płatniczych (dalej: Ustawa), ponieważ na banku jako dostawcy wydającemu instrument płatniczy ciąży obowiązek zapewnienia, że indywidualne zabezpieczenia instrumentu płatniczego nie są dostępne dla osób innych niż użytkownik uprawniony do korzystania z tego instrumentu. Natomiast na Kliencie – jako użytkowniku instrumentu płatniczego – spoczywa obowiązek korzystania z instrumentu płatniczego zgodnie z umową ramową oraz zgłaszania niezwłocznie dostawcy utraty, kradzieży, przywłaszczenia albo nieuprawnionego użycia instrumentu płatniczego lub nieuprawnionego dostępu do tego instrumentu (art. 42 ust. 1 pkt 1 i 2)[1] oraz art. 50 Ustawy z dnia z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe – bank dokłada szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywanych środków pieniężnych. Zapewnienie zaś bezpieczeństwa depozytów jest jednym z najistotniejszych obowiązków banku, a sposób jego wykonywania jest najbardziej wymierną podstawą oceny jego wiarygodności. W tym zakresie na banku zawsze spoczywa obowiązek dołożenia wszelkich starań, bowiem profesjonalny charakter jego działalności wymaga stosowania podwyższonego miernika staranności przy wykonywaniu zobowiązań[2].
Ponadto operacje dokonane przez posiadaczy rachunków wbrew twierdzeniom banków nie są autoryzowane, ponieważ zostają dokonane bez wiedzy i jednocześnie zgody klientów- jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie to na banku ciąży obowiązek udowodnienia, że transakcja była autoryzowana[3].
Brak rażącego niedbalstwa przejawia się tym, że klienci banków bez zbędnej zwłoki reagują na takie sytuacje, np. powiadamiają organy ścigania. Natomiast w odniesieniu do regulaminów bankowych, sądy powołując się na art. 8 ust. 1 i 2 wskazują, że postanowienia umów o usługi płatnicze oraz umów o wydanie pieniądza elektronicznego nie mogą być mniej korzystne dla użytkowników i posiadaczy pieniądza elektronicznego niż przepisy ustawy, chyba że ustawa stanowi inaczej, a przepisy Ustawy gwarantują pełną ochronę konta przez banki.
Bacząc na powyższe, pomimo dużej bezkarności oszustów/hakerów internetowych posiadacz rachunku bankowego, który padł ofiarą kradzieży środków ze swojego konta może z dużym prawdopodobieństwem skutecznie pociągnąć do odpowiedzialności bank prowadzący rachunek, na którym znajdowały się utracone środki.
(oprac. Klaudia Boniec, młodszy prawnik w Kancelarii NLK)
[1] II C 383/15 – Wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi
[2] I C 1016/15 Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie
[3] I ACa 348/17– Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
