Od miłości do nienawiści jeden krok czyli kilka słów o hejcie i stalkingu
Hejt i stalking kojarzą się głównie ze światem celebrytów. Często na hejt skarżą się też politycy. Zarówno celebryci, jak i politycy mówią o fali hejtu jak tylko spotkają się z negatywnymi komentarzami. Wizerunkowo z pewnością lepiej być ofiarą hejtu niż obiektem krytyki. Ale hejt, a tym bardziej stalking, to nie tylko historie z plotkarskich portali czy debaty politycznej, ale często dramatyczna rzeczywistość naszych dorastających dzieci oraz innych „zwykłych ludzi” np. terapeutów, psychologów, sędziów, lekarzy, modelek, właścicieli małych firm np. restauracji, salonów urody czy z branży fitness.
Jak mówią niektórzy od miłości do nienawiści jest tylko jeden krok, przyjrzymy się zatem czym różni się hejt od stalkingu oraz jak sobie radzić z tymi zjawiskami od strony prawnej.
Hejt
Hejt (ang. hate), określany także mianem mowy nienawiści, jest przede wszystkim zjawiskiem społecznym najczęściej występującym w Internecie. Z prawnego punktu widzenia hejt jest pojęciem pozakodeksowym. Hejt obejmuje czyny wypełniające znamiona właściwe dla różnych przestępstw. Próbując stworzyć definicję hejtu można pokusić się o stwierdzenie, że hejt jest to prześladowanie wyrażające się w formie obraźliwych, nienawistnych lub agresywnych komentarzy, zdjęć, gifów, memów czy filmów, które mogą być udostępniane lub rozsyłane za pomocą Internetu, w tym w szczególności mediów społecznościowych, do ograniczonego lub nieograniczonego kręgu adresatów. Nie ma przy tym znaczenia kogo i czego dotyczą ww. komentarze i materiały. Hejt może być skierowany do konkretnej osoby lub do określonej grupy. Hejt może przybierać formę propagowania faszyzmu i totalitaryzmu, znieważania z powodu przynależności narodowej, etnicznej, rasowej albo bezwyznaniowości, wieku, orientacji seksualnej, niepełnosprawności lub inną formę nienawiści opartą na braku tolerancji. Hejt ma zazwyczaj charakter wieloczynowy.
Jak się bronić przed hejtem? Trzeba pamiętać, że żaden hejter nie pozostaje w sieci anonimowy, a każda działalność w Internecie pozostawia po sobie ślad. W obecnym stanie prawnym hejter może odpowiadać przede wszystkim na gruncie prawa karnego. Hejt, w zależności od formy jaką przybiera, może zostać zakwalifikowany jako np. zniesławienie, zniewaga, groźba karalna, znęcanie się, znieważenie grupy lub osób, uporczywe nękanie, propagowanie faszyzmu i totalitaryzmu lub obrazę uczuć religijnych. Hejt może przybrać również formę wykroczenia określone jako złośliwe niepokojenie.
Niezależnie od powyższego, pokrzywdzony może dochodzić ochrony swoich praw na podstawie prawa cywilnego składając powództwo o ochronę dóbr osobistych. Warto również wspomnieć, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2016 roku, sygn. akt: I CSK 598/15 przepisy dotyczące naruszenia dóbr osobistych nie ograniczają swojego zastosowania do bezpośrednich sprawców naruszenia dóbr osobistych, ale obejmują swoim zakresem podmioty, które w jakikolwiek sposób powodują czy przyczyniają się do naruszenie dóbr osobistych poszkodowanego lub do pogłębienia naruszeń tych dóbr. Do kategorii takich podmiotów można zaliczyć administratorów portali internetowych.
Jest szansa na to, że ofiary zyskają ważne narządzie do obrony przed stalkerami oraz hejterami. Prowadzone są bowiem prace nad projektem rządowym ustawy o ochronie wolności słowa w internetowych serwisach społecznościowych. Projekt wprowadza instytucję tzw. „ślepego pozwu”. Wnosząc pozew, powód nie będzie musiał już wskazywać jak dotychczas danych pozwanego czyli hejtera czy stalkera, co stanowiłoby duże ułatwienie dla osób fizycznych.
Wystarczyłoby, że powód złoży w pozwie wniosek o zobowiązanie przez sąd usługodawcy telekomunikacyjnego do wskazania danych pozwanego w oparciu o podane przez powoda informacje. Gwarancją powyższego ma być nałożony na usługodawcę obowiązek retencji danych, w szczególności danych osobowych i eksploatacyjnych.
Stalking
Stalking, czyli uporczywe nękanie, może przybierać dwie formy. Po pierwsze formę uporczywego nękania innej osoby lub osoby jej najbliższej, które wzbudza u niej uzasadnione poczucie zagrożenia, poniżenia, udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność. Uporczywe nękanie może polegać na dokonywaniu przez stalkera czynności pozornie neutralnych np. na wysyłaniu wiadomości tekstowych, utrzymywaniu kontaktu telefonicznego, składaniu niezapowiedzianych wizyt w miejscu zamieszkania czy podrzucaniu prezentów. Stalker może podejmować także bardziej naprzykrzające się czynności takie jak śledzenie, grożenie czy szantażowanie. Nękanie objawia się więc w powtarzających się czynnościach, których celem jest wywołanie niepokoju i poczucia zagrożenia. Bez znaczenia pozostają motywy stalkera, który według własnego przeświadczenia może działać w imię miłości, przyjaźni czy chęci zemsty. Uporczywe nękanie jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Po drugie, stalking może przybrać formę podszywania się pod inną osobę polegające na wykorzystaniu wizerunku czy innych danych osobowych za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej.
Warto pamiętać, że kodeks karny wyróżnia kwalifikowany typ przestępstwa stalkingu. Jeżeli następstwem uporczywego nękania jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Stalking jest zjawiskiem powszechnym
Najczęściej ze stalkingiem zmagają się osoby publicznie znane: aktorzy, modelki, piosenkarze czy politycy. Przykładowo można tu wymienić zabójstwo Agnieszki Kotlarskiej, Miss Polski oraz Miss International 1991, które było jedną z najgłośniejszych spraw kryminalnych lat 90-tych w Polsce. 24-letniej modelce wróżono międzynarodową karierę. Jednak, przez cały czas jej zawodowej aktywności, Agnieszce Kotlarskiej towarzyszył psychofan. Mężczyzna nachodził kobietę i zadręczał ją swoimi wyznaniami miłości. Była na szczycie swojej kariery, kiedy w 1996 roku została śmiertelnie ugodzona nożem przez niezrównoważonego psychicznie wielbiciela. Zgodnie z doniesieniami prasy prześladowca tłumaczył, że modelka była miłością jego życia i śledził jej karierę. Kiedy zobaczył ją z córką i mężem wpadł w szał i stracił panowanie nad sobą. Tragedia rozegrała się na oczach jej 2,5-letniej córki i męża, który również został ranny w wyniku szarpaniny z napastnikiem.
Również aktorka Dominika Ostałowska padła ofiarą psychofanki. Zgodnie z doniesieniami Gazety.pl psychofanka najpierw zyskała zaufanie aktorki i udawała jej przyjaciółkę. Następnie stalkera zaczęła podszywać się pod aktorkę, stworzyła stronę internetową gwiazdy, rozpuszczała plotki o rzekomej chorobie. Informacje te dotarły również do pracodawców aktorki. Ostatecznie sprawa miała swój finał w sądzie.
Jednak ofiarami stalkingu nie są tylko ludzie obracający się w kręgach tzw. show-biznesu, ale również terapeuci, psycholodzy, psychiatrzy, prawnicy, a nawet osoby korzystające z portali randkowych.
Pewnie większość czytelników uważa, że ich problem hejtu lub stalkingu nie dotyczy. Być może warto wówczas zapytać swoje dzieci czy rzeczywiście są to abstrakcyjne w ich życiu sytuacje oraz rozejrzeć się wśród znajomych, czy nie mieli tego rodzaju problemów.
Jeżeli ktoś z Państwa będzie chciał uzyskać w tej sprawie poradę prawnika, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią NLK.
(Opracowanie adw. Małgorzata Nowotnik-Zajączkowska oraz apl. radcowska Magdalena Werner)
