Jakie stowarzyszenie utworzyć – zwykłe czy rejestrowe?
Niemal każdy z nas poza zaangażowaniem w sprawy rodzinne oraz w pracę zawodową posiada też dodatkowe zainteresowania, które często dzieli z innymi osobami. Wielu wystarcza realizowanie pasji na gruncie towarzyskim, są jednak i tacy, którzy dostrzegają potrzebę sformalizowania tej współpracy poprzez utworzenie stowarzyszenia dążącego ku określonym celom niegospodarczym łączącym jego członków. Wola powołania takiej organizacji może wynikać np. z chęci uzyskania zewnętrznego finansowania, konieczności zawierania umów związanych ze wspólną aktywnością, jak i z potrzeby uporządkowania zasad wspólnego podejmowania decyzji i ich wykonywania. Przyczyną może być również chęć uczestniczenia jako strona w postępowaniach administracyjnych i bieżącego kontrolowania ważnych dla społeczności lokalnej inwestycji np. budowa spalarni śmieci, linii tramwajowej, założenie parku miejskiego lub monitorowanie rozwiązywania przez organy administracji ważnych problemów społecznych np. pomoc dla dzieci niepełnosprawnych, dofinansowanie leków na rzadkie choroby, budowa ścieżek rowerowych itd. Polskie Prawo o stowarzyszeniach daje zainteresowanym możliwość wybrania dość odbiurokratyzowanej formuły współpracy w postaci stowarzyszenia zwykłego, jak i utworzenia stowarzyszenia jako odrębnej, samodzielnej osoby prawnej (dalej: stowarzyszenia rejestrowego). Zainteresowani utworzeniem stowarzyszenia zadają sobie zatem pytanie, którą z tych form współdziałania wybrać.
Stowarzyszenia rejestrowe – powstające z chwilą zarejestrowania ich w Krajowym Rejestrze Sądowym – są w pełni niezależnymi od ich członków podmiotami, posiadającymi osobowość prawną. Oznacza to, że wszelkie zobowiązania zaciągają jedynie we własnym imieniu i samodzielnie odpowiadają za ich realizację. Dotyczy to w szczególności odpowiedzialności za długi stowarzyszenia rejestrowego – jego członkowie w żadnym wypadku jej nie ponoszą – co jest niewątpliwą zaletą stowarzyszenia rejestrowego . Stowarzyszenie takie podejmuje kluczowe decyzje na Walnym Zebraniu Członków, a reprezentuje je w stosunkach z osobami trzecimi wybrany przez członków Zarząd.
Stowarzyszenie zwykłe jest uproszczoną formą stowarzyszenia. Nie posiada ono osobowości prawnej, jednak może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Podmioty te mogą więc zawierać we własnym imieniu umowy, które w ocenie członków umożliwiają realizację obranych celów. Również ten typ stowarzyszenia umożliwia zatem wspólne prowadzenie aktywności niegospodarczej w ramach utworzonej w tym celu organizacji, może otrzymywać dotacje i uzyskać status OPP (organizacji pożytku publicznego). Podmiot taki może reprezentować wyznaczony przez członków przedstawiciel bądź powołany przez nich zarząd.
Jakie są zatem podstawowe różnice pomiędzy stowarzyszeniem zwykłym a rejestrowym? Czym się kierować dokonując pomiędzy nimi wyboru?
Przede wszystkim, członkowie stowarzyszenia zwykłego muszą zaakceptować możliwość poniesienia odpowiedzialności majątkowej za zobowiązania stowarzyszenia. Jest to bardzo istotna różnica względem stowarzyszeń rejestrowych. Nie jest to jednak zawsze cecha dyskwalifikująca, szczególnie wówczas, gdy planowana działalność stowarzyszenia zwykłego nie wiąże się z istotnymi ryzykami prawnymi i nie wymaga zaciągania znacznych zobowiązań np. stowarzyszenie utworzone przez mieszkańców w celu monitorowania procesu inwestycyjnego oraz organizowania ewentualnych protestów przeciwko budowie drogi, stowarzyszenie absolwentów szkoły itd. Uwzględnić trzeba, że odpowiedzialność członków stowarzyszenia zwykłego za zobowiązania aktualizuje się dopiero z momentem, gdy egzekucja z majątku stowarzyszenia zwykłego okaże się bezskuteczna. Członków chroni przed odpowiedzialnością również zasada wymagająca uzyskania przez zarząd (przedstawiciela) stowarzyszenia zwykłego pełnomocnictwa do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (czyli np. do nabycia lub zbycia nieruchomości, do zawarcia umowy kredytu albo pożyczki, do zaciągnięcia innych zobowiązań przekraczających wartość 10 000 zł). Z drugiej strony, zasada ta może też nieco utrudniać praktyczną działalność stowarzyszenia zwykłego, wymagając przy wszystkich poważniejszych umowach zebrania się wszystkich członków oraz ich zgody. W odróżnieniu od stowarzyszenia rejestrowego, stowarzyszenie zwykłe nie może podejmować ubocznej działalności gospodarczej, co ogranicza źródła potencjalnego przychodu organizacji, ale też ogranicza ryzyko odpowiedzialności członków za ewentualne długi stowarzyszenia.
Stowarzyszenia zwykłe mają też kilka niewątpliwych zalet. Po pierwsze do jego założenia wystarcza wspólna wola jedynie trzech osób (w stowarzyszeniu rejestrowym musi być ich siedem). Szybciej przebiega procedura ich utworzenia – nie podlegają one rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym, lecz wpisowi do ewidencji prowadzonej przez organ nadzorujący, co powinno nastąpić w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku. Ogólnie niższe są też koszty związane z prowadzeniem stowarzyszeń zwykłych .
Stowarzyszenia rejestrowe są natomiast właściwym wyborem dla osób, które planują zaangażowanie się w przedsięwzięcia wymagające licznych działań organizatorskich, w tym istotnych nakładów finansowych. Nie każdą też działalność można prowadzić w formie stowarzyszenia zwykłego – np. zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami jedynie stowarzyszenia rejestrowe (a więc nie stowarzyszenia zwykłe) mogą zakładać i prowadzić rodzinne ogrody działkowe.
Gdybyście Państwo rozważali założenie stowarzyszenia, z przyjemnością doradzimy Państwu w wyborze jego rodzaju (odpowiedniego dla Państwa potrzeb) oraz przeprowadzimy przez proces jego rejestracji. Zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.
(opracował radca prawny Jan Lipski, partner w Kancelarii NLK)
