Na językach. Czy można bezkarnie plotkować?
Plotkowanie to częsty element życia biurowego czy towarzyskiego. Ludzie wymieniają się informacjami prawdziwymi lub zdecydowanie niezgodnymi z prawdą na temat swoich szefów, współpracowników, krewnych, znajomych czy sąsiadów. Istnieje też prasa plotkarska i portale udostępniające czytelnikom plotki na temat gwiazd, celebrytów czy osób aspirujących do tego statusu.
W tym artykule nie będziemy zajmować się prasą i portalami plotkarskimi- ta branża rządzi się swoimi prawami. Przedstawimy natomiast plotkowanie z perspektywy zwykłych ludzi.
Pozyskując niesprawdzone informacje o innej osobie zwykle ludzie bezrefleksyjnie przekazują je dalej i w ten sposób plotka szybko się rozprzestrzenia. Plotki w pewnych przypadkach mogą poważnie skrzywdzić osobę, której dotyczą i radykalnie wpłynąć na jej sytuację życiową np. powodując utratę pracy, osamotnienie, drwiny, a czasami prześladowanie. Ma to miejsce, gdy światło dzienne ujrzą głęboko skrywane tajemnice życia prywatnego lub rozpowszechniane są nieprawdziwe informacje np. o braku kompetencji, popełnianych błędach w pracy, rzekomym uzależnieniu, naruszaniu zasad pracy czy etyki, rzekomych romansach biurowych itd. Można plotki ignorować, zaprzeczać im albo rozpuścić własne. Każda z tych postaw ma swoich zwolenników i przeciwników. Znany rosyjski dyplomata książę Aleksandr Gorczakow twierdził nawet, że nie wierzy w niezdementowane informacje.
Czy prawo może pomóc w walce z plotkami?
Osoba rozpuszczająca plotki wbrew pozorom nie jest bezkarna. Za rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji plotkarz lub plotkarka może odpowiadać karnie lub na podstawie prawa cywilnego. Przed epoką smsów, komunikatorów i portali społecznościowych plotka była nieuchwytna, bo trudno było udowodnić, kto rozpuszcza plotki oraz wykazać ich treść. W obecnych czasach ludzie plotkują pisząc wiadomości, co bardzo ułatwia proces dowodowy. W Internecie bowiem– jak wszyscy wiedzą, ale nie chcą o tym pamiętać- nic nie ginie.
Do jakich przestępstw można zakwalifikować plotkowanie?
W zakresie odpowiedzialności karnej plotkowanie można zakwalifikować do dwóch przestępstw: zniesławienia (art. 212 kk) lub znieważenia (216 kk), co ważne ściganych z oskarżenia prywatnego.
Zniesławienie
Zniesławienie polega na takim pomówieniu osoby lub grupy osób, które mogą poniżyć je w oczach opinii publicznej, spowodować utratę zaufania, która jest potrzebna w przypadku zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności. Przy czym należy pamiętać, że nie dojdzie do przestępstwa, gdy plotka przekazana niepublicznie będzie prawdziwa. W przypadku przestępstwa zniesławienia wystarczającym jest przekazanie choć jednej osobie lub w obecności jednej osoby informacji, która mogłaby poniżyć innego człowieka w oczach opinii publicznej. Zniesławienie może dotyczyć wielu aspektów życia ofiary, poczynając od wykonania określonych czynności takich jak np. rozpowszechnianie informacji o tym, że dana osoba ma skłonności pedofilskie, do posiadania określonych cech np. bycia leniwym, kłamcą lub arogantem.
Zniesławienie może mieć różne formy np. pogłoski, wysunięcie pewnej hipotezy, gestu, którym zniesławiający wyrazi swoje zdanie na czyjś temat. Poniesienie odpowiedzialności za zniesławienie nie zależy od tego czy obiekt plotek rzeczywiście został poniżony lub utracono wobec niego zaufanie. Wystarczy, jeżeli istnieje abstrakcyjna możliwość wystąpienia szkody moralnej po stronie osoby pokrzywdzonej lub narażenia na utratę zaufania. Sprawca, aby ponieść odpowiedzialność powinien mieć zamiar wywołania skutków obciążających zniesławianą osobę i przekazywane informacje muszą być nieprawdziwe. W przeciwnym razie, czyli w przypadku braku zamiaru wywołania skutków i przekazywania informacji prawdziwych, sprawca nie poniesie odpowiedzialności. W przypadku zamiaru lub jego braku ma znaczenie kontekst w jakim plotka została wypowiedziana np. gdy negatywna plotka dotycząca wykonywania obowiązków pracowniczych przez jednego z pracowników została wypowiedziana w obecności jego przełożonego trudno osobie rozpowiadającej nie przypisać zamiaru.
Zniewaga
Plotkowanie może też wypełniać znamiona przestępstwa zniewagi, polegającego na stosowaniu obelg w stosunku do innej osoby w jej obecności, albo pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby obelga do tej osoby dotarła. Przykładowo- do zniewagi będzie można zakwalifikować wskazanie, że określona osoba jest „głupia jak but”, jest „łajdakiem” lub ”lekkiego prowadzenia”.
Przestępstwa zniesławienia i zniewagi są do siebie bardzo podobne. Różnią się sposobem oddziaływania negatywnych treści wypowiadanych przez sprawcę. W przypadku zniesławienia mamy do czynienia z postawieniem zarzutu, który może poniżyć pokrzywdzonego w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności np. posądzenie o przyjmowanie łapówek przez urzędnika w zamian za wydanie zezwolenia z pominięciem stosownych procedur. Natomiast w przypadku zniewagi chodzi o używania określenia typowo obelżywego lub ośmieszającego, nastawionego wyłącznie na zranienie uczuć osobistych pokrzywdzonego np. wskazanie, że dana osoba ma problemy natury psychicznej.
Zniesławianie i znieważanie w Internecie
Przed opublikowaniem komentarza na FB, LinkedIn, Tweeterze, Instagramie, TikToku itd. warto pamiętać, że wyższa kara zastrzeżona jest dla sprawców zniesławienia lub zniewagi, którzy posługują się środkami masowego komunikowania się.
Ponadto, jeśli mamy do czynienia ze sprawcą działającym w sieci pod pseudonimem, ustalenie prawdziwych danych sprawcy nie jest takie trudne jak się wydaje, ponieważ osoba, która poczuła się zniesławiona lub znieważona może wystąpić do administratora strony internetowej o podanie numer IP komputera sprawcy lub wręcz jego imienia i nazwiska, jeśli zostały podane. W przypadku odmowy można podjąć bardziej formalne kroki poprzez zaangażowanie w sprawę Generalnego Inspektora Danych Osobowych, który ma uprawnienie, by nakazać administratorowi strony udzielenie informacji o danych osobowych osoby, która kryje się pod pseudonimem. Natomiast, jeśli sprawa jest na etapie postępowania karnego czy cywilnego usługodawca ma ustawowy obowiązek bezpłatnie przekazać organom dane osobowe sprawcy na rzecz toczących się postępowań.
Jak kwestię plotkowania reguluje prawo cywilne?
Plotkowanie może zostać zakwalifikowane na gruncie prawa cywilnego jako czyn naruszający dobra osobiste, za które to naruszenie należą się m.in. przeprosiny i zadośćuczynienie. Plotkowanie zwykle narusza cześć pokrzywdzonego, w tym jego dobre imię, godność i reputację. Przy naruszeniu czci należy brać pod uwagę nie tylko np. wypowiedziane słowa, rysunek, zdjęcie, gest, ale i cały kontekst sytuacyjny oraz ich społeczny odbiór. Osoba będąca przedmiotem plotek powinna też być łatwa do identyfikacji. Forma naruszenia czci nie ma znaczenia i może zostać dokonana różnymi sposobami: słownie np. poprzez nazwanie kogoś „złodziejem” czy poprzez gest np. przywołujący określony kontekst seksualny.
Odpowiedzialność z tytułu naruszenia dóbr osobistych można ponieść również z powodu ujawnienia tożsamości osoby, która posługuje się pseudonimem, bowiem przepisy obejmują ochroną prawo do prywatności. Przy czym osoba, która działa pod pseudonimem jest objęta ochroną, gdy ten pseudonim nie służy jej w celach sprzecznych z zasadami współżycia społecznego, w tym w celu obrażania innych, w przeciwnym razie ochrona ustaje.
Odsyłamy również do publikacji Kancelarii na temat hejtu i stalkingu:
https://nlk-law.pl/milosci-nienawisci-jeden-krok-czyli-slow-o-hejcie-stalkingu/
(Opracowanie adw. Małgorzata Nowotnik-Zajączkowska, aplikant adw. Klaudia Boniec)
